Sokólska Grupa Strzelecka

MP40


MP40 (Maschinenpistole 40, znany również jako Gerat 1-3003) to niemiecki pistolet maszynowy skonstruowany na podstawie pistoletu maszynowego MP38 (Gerat 1-3001). Oba pistolety zostały skonstruowane przez Heinricha Vollmera, jednak mimo tego MP38 i MP40 nazywane są popularnie Schmeisserem, najprawdopodobniej ze względu na podobieństwo do pistoletu maszynowego MP41 skonstruowanego przez Hugo Schmeissera. Teorię tą potwierdza oznaczenie "Patent Schmeisser" widoczne na komorze zamkowej MP41, co wobec braku podobnego oznaczenia na MP38 i MP40 mogło powodować wrażenie że Hugo Schmeisser był konstruktorem wymienionych pistoletów maszynowych.


MP38


MP38 został wprowadzony do uzbrojenia w 1938r. Broń wywodzi się z pistoletu maszynowego Erma EMP 36 skonstruowanego w firmie Erfurfer Maschinenfabrik oraz pistoletu maszynowego MP36 III (znany również jako MK36 III) skonstruowanego przez Hugo Schmeissera w firmie Haenel. MP38 działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, strzelanie następuje z zamka otwartego. Po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zamek nie zatrzymuje się w tylnym położeniu. Zastosowano rurową komorę zamkową oraz cylindryczny zamek, na zewnątrz komory zamkowej znajdują się wzdłużne rowki zmniejszające jej masę. Ruchoma podczas strzelania rączka zamkowa znajduje się z lewej strony broni dzięki czemu strzelec może odciągnąć zamek w tylne położenie bez zdejmowania prawej dłoni z chwytu pistoletowego. Pistolet posiada lufę wkręcaną w komorę zamkową, pod lufą znajduje się hak uniemożliwiający wpadnięcie lufy do wnętrza wozu bojowego podczas strzelania przez otwory obserwacyjne (pociski mogły by rykoszetować i ranić załogę). Na końcu lufy znajduje się zewnętrzny gwint służący do mocowania odrzutnika umożliwiającego prawidłowe działanie broni podczas strzelania nabojami ślepymi lub nakrętki ochraniającej wspomniany gwint. MP38 zasilany jest nabojem 9x19mm Parabellum, zasilanie odbywa się z dwurzędowego magazynka pudełkowego z jednorzędowym wyprowadzeniem o pojemności 32 naboi. Gniazdo magazynka znajduje się przed chwytem pistoletowym pod komorą zamkową, po lewej i prawej stronie gniazda magazynka znajduje się okrągły otwór wykonany w celu zmniejszenia masy, natomiast z lewej strony gniazda umieszczono przycisk zatrzasku magazynka. Pomiędzy chwytem pistoletowym a gniazdem magazynka znajduje się łoże wykonane z bakelitu. Szkielet chwytu pistoletowego (który stanowi również tylną część komory zamkowej) wykonano ze stopu aluminium. Do tylnej części szkieletu chwytu pistoletowego zamontowano metalową kolbę składaną pod komorę zamkową. Po lewej i prawej stronie chwytu umieszczono okładki wykonane z bakelitu. Pistolet posiada mechanizm spustowy umożliwiający strzelanie jedynie ogniem ciągłym, jednak ze względu na niewielką szybkostrzelność teoretyczną oddanie pojedynczego strzału nie powinno stanowić problemu. Broń może być wyposażona w spust zimowy ułatwiający strzelanie w grubych zimowych rękawicach. Spust zimowy składa się z dwóch pokrywek montowanych po lewej i prawej stronie kabłąka spustu, na prawej pokrywce znajduje się dźwignia której obrót powoduje ściągnięcie spustu. Pistolet posiada sprężynę powrotną wokół której znajduje się teleskopowa osłona złożona z trzech tulei. Z przodu pierwszej tulei znajduje się iglica stała, teleskopowa osłona sprężyny powrotnej pełni również funkcję opóźniacza. MP38 początkowo mógł być zabezpieczony jedynie poprzez włożenie rączki zamkowej w wycięcie umieszczone z tyłu komory zamkowej (co powodowało unieruchomienie zamka), dlatego też broń można było zabezpieczyć jedynie z zamkiem w tylnym położeniu. Ze względu na zasadę działania oraz strzelanie z zamka otwartego przenoszenie niezabezpieczonego MP38 z zamkiem w przednim położeniu wiązało się z ryzykiem, przykładowo upadek broni mógł spowodować nieznaczne cofnięcie się zamka (dość daleko aby pobrać nabój z magazynka, jednak nie dość daleko aby zatrzymać się na zaczepie spustowym) i tym samym odpalenie naboju. Aby temu zapobiec wprowadzono pasek z otworem mocowany do przedniej części komory zamkowej. Po założeniu otworu paska na rączkę zamkową cofnięcie się zamka (przykładowo z powodu upadku) nie było możliwe, jednak odbezpieczanie broni poprzez zdejmowanie paska z rączki zamkowej nie jest zbyt wygodne. Kolejnym rozwiązaniem które umożliwiało zabezpieczenie broni z zamkiem w przednim położeniu było wykonanie dodatkowego wycięcia z przodu komory zamkowej oraz zastosowanie rączki zamkowej z późnych odmian pistoletu maszynowego MP40. Rączka ta charakteryzuje się nałożoną na nią ruchomą nakładką, jeśli zamek znajduje się w przednim położeniu wciśnięcie nakładki powoduje jej wejście w wycięcie w komorze zamkowej i tym samym unieruchomienie zamka. Aby odbezpieczyć broń należy odciągnąć nakładkę na rączce zamkowej co spowoduje jej wyjście z wycięcia w komorze zamkowej. Zabezpieczenie pistoletu z zamkiem w tylnym położeniu odbywa się tak samo jak w broni ze "zwykłą" rączką zamkową. Większość pistoletów maszynowych MP38 zostało w warunkach polowych zmodyfikowanych poprzez dodanie rączki zamkowej z MP40, egzemplarze takie nazywane są MP38/40, jednak nie jest to nazwa oficjalna. Pistolet wyposażony jest w mechaniczne przyrządy celownicze składające się z zamocowanej na lufie muszki w tunelowej osłonie oraz zamontowanego na komorze zamkowej celownika przerzutowego. Celownik posiada stałą szczerbinkę z nastawą na 100m oraz składaną szczerbinkę z nastawą na 200m.


Konstrukcja MP40


MP40 to zmodyfikowana odmiana MP38 wprowadzona do uzbrojenia w 1940r. Pistolet maszynowy MP40 działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, strzelanie następuje z zamka otwartego. Po wystrzelaniu z magazynka ostatniego naboju zamek nie zatrzymuje się w tylnym położeniu. Komora zamkowa MP40 wykonana jest poprzez tłoczenie z blachy stalowej, na zewnątrz komory zamkowej nie zastosowano wzdłużnych rowków zmniejszających masę. Komora zamkowa MP40 nie jest rurowa, lecz ma kształt graniastosłupa, dlatego też cylindryczny zamek nie styka się całą swoją powierzchnią z komorą zamkową. Zastosowanie takiego rozwiązania powoduje pojawienie się w komorze zamkowej miejsca na zanieczyszczenia i tym samym wzrost niezawodności w porównaniu do MP38. Ruchoma podczas strzelania rączka zamkowa znajduje się z lewej strony broni dzięki czemu można odciągnąć zamek w tylne położenie bez zdejmowania prawej dłoni z chwytu pistoletowego. Pierwsza wersja MP40 wyposażona była w rączkę zamkową z MP38, dlatego też początkowo broń mogła być z bezpieczona jedynie z zamkiem w tylnym położeniu poprzez włożenie rączki zamkowej w wycięcie znajdujące się z tyłu komory zamkowej. Jednak już od drugiej wersji produkcyjnej stosowano rączkę zamkową z ruchomą nakładką która umożliwia zabezpieczenie broni z zamkiem w przednim i tylnym położeniu. Jeśli zamek znajduje się w przednim położeniu wciśnięcie nakładki powoduje jej wejście w wycięcie umieszczone z przodu komory zamkowej, tym samym unieruchomienie zamka i zabezpieczenie broni. Aby odbezpieczyć broń należy odciągnąć nakładkę co spowoduje jej wyjście z wycięcia. Zabezpieczenie pistoletu z zamkiem w tylnym położeniu odbywa się natomiast poprzez włożenie rączki zamkowej w wycięcie znajdujące się z tyłu komory zamkowej (tak samo jak we wcześniejszej wersji). Co ciekawe według niektórych opinii ruchoma nakładka na rączce zamkowej była wzorowana na bezpieczniku zastosowanym w radzieckim pistolecie maszynowym PPSz-41. Pistolet maszynowy MP40 posiada lufę wkręcaną w komorę zamkową, pod lufą znajduje się hak uniemożliwiający wpadnięcie lufy do wnętrza wozu bojowego podczas strzelania przez otwory obserwacyjne. Na końcu lufy umieszczono zewnętrzny gwint służący do montażu odrzutnika umożliwiającego prawidłowe działanie broni podczas strzelania nabojami ślepymi lub nakrętki ochraniającej zewnętrzny gwint. Pistolet zasilany jest nabojem 9x19mm Parabellum. Zasilanie odbywa się z dwurzędowego magazynka pudełkowego z jednorzędowym wyprowadzeniem o pojemności 32 naboi (wymienny z magazynkiem od MP38), przycisk zatrzasku magazynka umieszczono z lewej strony gniazda. Początkowo magazynki stosowane w MP40 posiadały gładkie boczne ścianki (podobnie jak magazynki z MP38), natomiast później stosowano magazynki z przetłoczeniami zwiększającymi sztywność. Gniazdo magazynka znajduje się na dole komory zamkowej przed chwytem pistoletowym, gniazdo nie posiada otworów stosowanych w celu zmniejszenia masy. Pierwsze wersje gniazda charakteryzowały się gładkimi bocznymi ściankami, natomiast późniejsze na bocznych ściankach posiadały przetłoczenia zwiększające sztywność. Pomiędzy chwytem pistoletowym a gniazdem magazynka znajduje się łoże wykonane z bakelitu. Szkielet chwytu pistoletowego (który stanowi również tylną część komory zamkowej) wykonano z blachy stalowej, ostatnie wersje MP40 posiadały chwyt pistoletowy stanowiący jeden element z komorą spustową. Do tylnej części szkieletu chwytu pistoletowego zamontowano metalową kolbą składaną pod komorę zamkową. Po lewej i prawej stronie chwytu znajdują się okładki wykonane z bakelitu. Łoże oraz okładki chwytu zazwyczaj charakteryzowały się kolorem czarnym, jednak spotykane są również egzemplarze wyposażone w łoże i okładki wykonane z bakelitu o kolorze brązowym. Pistolet posiada mechanizm spustowy umożliwiający strzelanie jedynie ogniem ciągłym, jednak ze względu na niewielką szybkostrzelność teoretyczną oddanie pojedynczego strzału nie powinno stanowić problemu. Broń może być wyposażona w spust zimowy ułatwiający ściągnięcie spustu w grubych zimowych rękawicach (taki sam jak do MP38). Zastosowano sprężynę powrotną umieszczoną wewnątrz teleskopowej osłony złożonej z trzech tulei, osłona pełni również funkcję opóźniacza. Z przodu pierwszej tulei zamontowana jest iglica. MP40 posiada mechaniczne przyrządy celownicze składające się z mocowanej na lufie muszki w tunelowej osłonie oraz zamontowanego na komorze zamkowej celownika przerzutowego. Celownik posiada stałą szczerbinkę z nastawą na 100m oraz składaną szczerbinkę z nastawą na 200m. Produkcja MP40 była prostsza i szybsza niż produkcja MP38, jednak nowa broń charakteryzowała się większą masą w porównaniu do poprzednika.


MP40/1


MP40/1 (znany również jako MP40/II) to odmiana pistoletu maszynowego MP40 skonstruowana w 1943r jako odpowiedź na bębnowy magazynek o pojemności 71 naboi stosowany w radzieckim pistolecie maszynowym PPSz-41. Zmodyfikowane gniazdo magazynka pistoletu maszynowego MP40/1 umożliwiało zakleszczenie obok siebie dwóch "zwykłych" magazynków od MP40, po wystrzeleniu naboi z pierwszego magazynka strzelec musiał jedynie przesunąć gniazdo aby kontynuować strzelania z drugiego. Rozwiązanie takie było jednak skomplikowane, wymagało zastosowanie zmodyfikowanej komory zamkowej oraz powodowało wzrost masy broni (MP40/1 z dwoma magazynkami miał masę 5,6kg). Wyprodukowano jedynie niewielką liczbę pistoletów maszynowych MP40/1, co ciekawe wszystkie zachowane egzemplarze pochodzą z austriackiej firmy Steyr.



Szybkostrzelny "Schmeisser"
Ostatnie odmiany pistoletu maszynowego MP40 produkowane w austriackiej firmie Steyr pozbawione były standardowej sprężyny powrotnej oraz jej teleskopowej osłony pełniącej rolę opóźniacza. Zamiast tego broń wyposażona była w połowę sprężyny powrotnej od uniwersalnego karabinu maszynowego MG42, zastosowano również iglicę stałą osadzoną na zamku. Zmiany spowodowały wzrost szybkostrzelności teoretycznej z 450 do 1100 strzałów na minutę, ze względu na mechanizm spustowy umożliwiający strzelanie jedynie ogniem ciągłym tak duża szybkostrzelność teoretyczna bardzo utrudniała oddanie pojedynczego strzału.



Naboje
MP38 oraz MP40 zasilane są nabojem 9x19mm Parabellum. Początkowo stosowano naboje wyposażone w pocisk O charakteryzujący się masą 8g, rdzeniem ołowianym oraz łuską mosiężną. W 1940r wprowadzono do produkcji naboje wyposażone w pocisk 08 mE (mit Eisenkern) charakteryzujący się masą 6,5g, rdzeniem stalowym oraz ołowianą koszulką. Ze względu na zastosowanie lekkiego pocisku 08 mE, naboje z tego typu pociskiem wyposażone były we wzmocniony ładunek miotający. Wzmocniony ładunek miotający powodował że nie zalecano stosowania naboi z pociskiem 08 mE do zasilania pistoletów samopowtarzalnych P.08 Parabellum oraz Walther P.38. W 1942r wprowadzono do produkcji naboje wyposażone w pocisk SE (Sintereisengeschoss) o masie 5,5g. Pocisk SE wykonany był ze spieku ferrytowego. Naboje z pociskiem SE posiadały mocniejszy ładunek miotający od naboi z pociskiem O oraz 08 mE, tak więc zakazano użycia naboi z pociskiem SE do zasilania pistoletów samopowtarzalnych P.08 Parabellum oraz Walther P.38. Skrzynki wewnątrz których przenoszono naboje z pociskiem SE posiadały napis "Nur fur Maschinenpistolen" (tylko do pistoletów maszynowych). Naboje 9x19mm Parabellum późnych serii produkcyjnych charakteryzowały się nie tylko lekkimi pociskami, ale również stalowymi łuskami. Do zasilania pistoletów maszynowych MP38 oraz MP40 stosowano również naboje ćwiczebne (ślepe) posiadające łuskę zagiętą w "gwiazdkę". Aby umożliwić prawidłowe działanie broni podczas strzelania nabojami ćwiczebnymi, na koniec lufy należy nakręcić odrzutnik.


Tłumiki dźwięku

MP40 ze współczesnym tłumikiem dźwięku

Do pistoletu maszynowego MP40 skonstruowane zostały dołączane tłumiki dźwięku. Pierwsze próby z tłumikami dźwięku przeprowadzono w lutym 1943r, testowane były dwa tłumiki, jednak ostatecznie zostały one odrzucone ze względu na niewielką skuteczność. Kolejne próby tłumików dźwięku przeprowadzone zostały w grudniu 1944r, badano wtedy tłumiki Haube L41, Haube L42, Haube L43 oraz Haube L41 neuer Ausfuhrung. Podczas testów Haube L41 został zamocowany nieosiowo w stosunku do przewodu lufy, co zakończyło się zniszczeniem tłumika. Tłumiki nakręcane były na zewnętrzny gwint lufy, który normalnie służył do mocowania odrzutnika wykorzystywanego podczas strzelania nabojami ślepymi. Najprawdopodobniej żaden z wymienionych tłumików nie był produkowany seryjnie.



MP40 ogółem
Zalety MP40 to nowoczesny układ konstrukcyjny, dobra ergonomia, składana kolba oraz łatwe rozkładanie częściowe. Wady to duża masa oraz według niektórych opinii mała niezawodność spowodowana teleskopową osłoną sprężyny powrotnej. Magazynek zastosowany w MP38 i MP40 był trudny w ładowaniu, jednak jest to ogólnie cecha dwurzędowych magazynków pudełkowych z jednorzędowym wyprowadzeniem, a magazynki tego typu były bardzo popularne w pistoletach maszynowych z okresu IIwś (STEN, PPSz-41, M3). Łącznie wyprodukowano około milion egzemplarzy MP40 oraz około 40 tysięcy egzemplarzy MP38. Następca pistoletu maszynowego MP40 to karabinek automatyczny StG-44.




Rozłożony częściowo MP40



Pistolet maszynowy MP40



Od lewej: częściowo widoczny dwurzędowy magazynek łukowy do PPS-42 i PPS-43, dwurzędowe magazynki pudełkowe do MP38 i MP40, częściowo widoczny magazynek łukowy do karabinka AK




Przyrząd ułatwiający ładowanie magazynków do MP38 i MP40



ładownica do MP38 i MP40. Po prawej stronie ładownicy widoczny pokrowiec na przyrząd ułatwiający ładowanie magazynków



Jugosłowiańska Zastawa M56 skonstruowana na podstawie MP40