Sokólska Grupa Strzelecka

Mors wz. 39


9mm pistolet maszynowy Mors wz. 39 to polski pistolet maszynowy skonstruowany przez Piotra Wilniewczyca i Jana Skrzypińskiego. Prace nad bronią rozpoczęto w połowie lat 30., pierwszy model funkcjonalny zasilany był nabojem 9x19mm Parabellum. Zasilanie odbywało się z dwurzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 24 naboi, natomiast gniazdo magazynka umieszczono pod komorą zamkową. Broń strzelała z szybkostrzelnością teoretyczną 1200 strzałów na minutę oraz charakteryzowała się dużym rozrzutem podczas strzelania seriami. Zalecenia komisji wojskowej oraz testy pistoletów maszynowych Kp/-31 Suomi, SIG Neuhausen (odmiana MP18.I), Thompson M1928 oraz Erma EMP 35 spowodowały wprowadzenie zmian w Morsie. Za najlepszy z testowanych pistoletów maszynowych uznano Ermę EMP 35, zmiany do konstrukcji Morsa wprowadzili Feliks Modzelewski oraz Jerzy Podsędowski. Zmodyfikowany Mors krytykowany był za niezbyt dobrą celność, nadal zbyt dużą szybkostrzelność teoretyczną (około 750 strzałów na minutę), magazynek umieszczony w przednim chwycie pistoletowym, krótką lufę (210mm) oraz celownik z przeziernikiem. Mimo krytyki wielu rozwiązań bronią zainteresował się Inspektorat Broni Pancernej, według którego Mors miał stanowić uzbrojenie załóg wozów bojowych.



Mors 2
Kolejne modyfikacje doprowadziły do powstania prototypowego pistoletu maszynowego Mors 2 występującego w odmianie Model Nr 1 oraz Model Nr 2. Pistolet maszynowy Mors Nr 1 wyposażony był w przełącznik rodzaju ognia, natomiast Mors Nr 2 posiadał spust tylny do strzelania ogniem pojedynczym oraz spust przedni do strzelania seriami. Model Nr 1 został odrzucony, natomiast prace kontynuowano nad Modelem Nr 2. Pistolet maszynowy Model nr 2 wyposażony był w lufę o długości 270mm, strzelał z szybkostrzelnością 600 strzałów na minutę oraz posiadał umieszczony pod łożem za gniazdem magazynka przedni chwyt pistoletowy z wysuwaną teleskopową podpórką. Chwyt z wysuwaną podpórką wzorowano na rozwiązaniu z pistoletu maszynowego Erma EMP 35.



9mm pm Mors wz. 39
Prace nad Morsem 2 doprowadziły do powstania pistoletu maszynowego Mors 3 wprowadzonego do uzbrojenia Wojska Polskiego pod oznaczeniem 9mm pistolet maszynowy Mors wz. 39. Pistolet działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, strzelanie następuję z zamka otwartego. Broń posiada pneumatyczny opóźniacz zastosowany aby zmniejszyć szybkostrzelność teoretyczną. Po prawej stronie rurowej komory zamkowej znajduje się wycięcie dla ruchomej podczas strzelania rączki zamkowej. Zabezpieczenie broni następuje poprzez włożenie rączki zamkowej w wycięcie umieszczone w tylnej części komory zamkowej i tym samym unieruchomienie zamka. Broń można zabezpieczyć jedynie z zamkiem w tylnym położeniu, co jest często spotykaną cechą w pistoletach maszynowych z lat 30. Mors posiada mechanizm spustowy z dwoma spustami. Przedni spust umożliwia strzelanie ogniem pojedynczym, natomiast tylny spust umożliwia strzelanie seriami. Broń strzela z szybkostrzelnością teoretyczną 450 strzałów na minutę. Pistolet zasilany jest nabojem 9x19mm Parabellum. Zasilanie odbywa się z dwurzędowego magazynka pudełkowego z dwupozycyjnym wyprowadzeniem o pojemności 24 naboi. Gniazdo magazynka umieszczono pod przednią częścią komory zamkowej. Po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu oraz następuje zwolnienie magazynka z zatrzasku. Następnie strzelec powinien wyjąć pusty magazynek i włożyć do gniazda pełny, co umożliwia strzelanie bez wykonywania dodatkowych czynności. Jeśli w gnieździe znajduje się magazynek z którego nie wystrzelono wszystkich naboi, jego wyjęcie możliwe jest po wciśnięciu zatrzasku umieszczonego pod komorą zamkową za gniazdem magazynka w wycięciu łoża. Dostęp do zatrzasku magazynka jest na tyle utrudniony że jego wciśnięcie może okazać się możliwe jedynie przy wykorzystaniu podłużnego przyrządu (przykładowo monety). Broń posiada lufę szybkowymienną umieszczoną wewnątrz perforowanej osłony, przy czym o ile wyjęcie lufy nie stanowi problemu, to jej szybkie zamontowanie nie jest proste ze względu na ciasne mocowanie w obsadzie. Należy jednak zaznaczyć że strzelcy nie byli wyposażeni w zapasową lufę. Pistolet posiada stałą kolbę drewnianą z szyjką wyprofilowaną w chwyt pistoletowy. Pod łożem za gniazdem magazynka znajduje się drewniany przedni chwyt pistoletowy z umieszczoną wewnątrz teleskopową podpórką. Zastosowano przyrządy celownicze składające się z umieszczonej na osłonie lufy muszki oraz celownika krzywkowego ze szczerbinką umieszczonego na komorze zamkowej. Celownik posiada nastawy od 100m do 800m co 100m.



Podpórka w AK


Chwyt pistoletowy z umieszczoną wewnątrz teleskopową podpórką badany był przez Sowietów w karabinku AK. Według niektórych opinii chwyt zastosowany na AK został odcięty od pistoletu maszynowego Mors wz. 39, co tłumaczyło by brak chwytu w Morsie o numerze seryjnym 19. Można również spotkać się z opiniami że chwyt odcięto od Morsa jedynie aby aby go przebadać, a chwyt zastosowany na AK został skonstruowany przez Sowietów. Chwyt pistoletowy z umieszczoną wewnątrz teleskopową podpórką nie był stosowany na żadnej produkowanej seryjnie radzieckiej broni strzeleckiej, tak więc można przypuszczać że nie wypadł dobrze podczas radzieckich prób.



Mors wz. 39 po zakończeniu IIwś
Po zakończeniu IIwś najprawdopodobniej w Polsce nie było żadnego egzemplarza pistoletu maszynowego Mors wz. 39. Muzeum Wojska Polskiego prowadziło poszukiwania Morsa od wczesnych lat 60., jednak dopiero w 1983r w moskiewskim Centralnym Muzeum Sił Zbrojnych ZSRR (obecnie Centralne Muzeum Sił Zbrojnych Rosji) znaleziono egzemplarz Morsa wz. 39 o numerze seryjnym 38 oraz egzemplarz o numerze seryjnym 39. Egzemplarz o numerze seryjnym 38 został w latach 80. przekazany do Muzeum Wojska Polskiego. Kolejny egzemplarz Morsa wz. 39 znajduje się w petersburskim Muzeum Artylerii, Wojsk Inżynieryjnych i Wojsk Łączności. Broń z Muzeum Wojska Polskiego posiada atrapę lufy oraz atrapę magazynka, natomiast pistolet z Centralnego Muzeum Sił Zbrojnych Rosji nie jest wyposażony w magazynek. Broń znajdująca się w Muzeum Artylerii, Wojsk Inżynieryjnych i Wojsk Łączności nie posiada natomiast chwytu pistoletowego z wysuwaną podpórką.



Mors wz. 39 ogółem
Mors wz. 39 był bardzo skomplikowanym pistoletem maszynowym. Broń posiadała pneumatyczny opóźniacz, teleskopową podpórkę, szybkowymienną lufę, dwa spusty oraz mechanizm zwalniający magazynek po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju. Według testów przeprowadzonych w polskiej Wojskowej Akademii Technicznej pneumatyczny opóźniacz zastosowany w pistolecie maszynowym Erma EMP 35 powodował jedynie nieznaczne zmniejszenie szybkostrzelności teoretycznej, tak więc bardzo prawdopodobne że dotyczy to również opóźniacza z Morsa. Pneumatyczny opóźniacz komplikował natomiast konstrukcję broni oraz zmniejszał jej odporność na zanieczyszczenia. Przydatność teleskopowej podpórki również nie była duża, biorąc pod uwagę że według niektórych opinii strzelanie z jej wykorzystaniem powodowało wzrost rozrzutu (co potwierdza brak popularności teleskopowych podpórek w broni strzeleckiej). Szybkowymienna lufa to kolejne nieprzydatne w pistolecie maszynowym rozwiązanie komplikujące konstrukcję broni. Strzelcy nie byli wyposażeni w zapasowe lufy, natomiast jednostka ognia strzelca pistoletu maszynowego Mors była zbyt mała aby przegrzać lufę. Spust umożliwiający strzelanie ogniem pojedynczym nie był konieczny w broni strzelającej z niewielką szybkostrzelnością teoretyczną 450 strzałów na minutę, natomiast bardzo skomplikowany mechanizm zwalniający magazynek charakteryzował się niewielką przydatnością, biorąc pod uwagę że strzelec musiał wyjąć magazynek z gniazda. Pistolet maszynowy Mors wz. 39 był również długi, dlatego też nie nadawał się do wykorzystania jako uzbrojenia załóg wozów bojowych. Wspomniane cechy powodują że Mors wz. 39 nie był udaną konstrukcją i z dużym prawdopodobieństwem gdyby nie wybuch IIwś został by wycofany z uzbrojenia lub znacznie zmodyfikowany. Ogółem wyprodukowano 3 egzemplarze pistoletu maszynowego Mors wz. 39 przeznaczone do testów oraz partię próbną 36 egzemplarzy.




Erma EMP 35, broń pod wpływem której zastosowano w Morsie wz. 39 wysuwaną teleskopowo podpórkę