Sokólska Grupa Strzelecka

PM-63 RAK


PM-63 (pełne oznaczenie 9mm pistolet maszynowy wz. 63) znany również nieoficjalnie jako RAK to polski pistolet maszynowy skonstruowany przez zespół konstrukcyjny Piotra Wilniewczyca, w skład którego wchodzili między innymi z Marian Wakalski, Grzegorz Czubak oraz Tadeusz Bednarski. Zazwyczaj uznaje się że RAK oznacza Ręczny Automat Komandosów, jednak według Stanisława Kochańskiego (autor wielu publikacji o broni strzeleckiej) nie jest to prawda. Pistolet maszynowy wz. 63 powstał jako uzbrojenie załóg wozów bojowych, dowódców plutonów oraz żołnierzy wojsk powietrznodesantowych, tak więc był odpowiednikiem radzieckiego pistoletu automatycznego APS oraz czechosłowackiego pistoletu maszynowego Sa vz. 61 Skorpion. Pod względem konstrukcyjnym PM-63 nawiązuje natomiast do pistoletu maszynowego Bechowiec-1 skonstruowanego przez Henryka Strąpocia oraz prototypowego pistoletu maszynowego MCEM-2 (Machine Carbine Experimental 2) skonstruowanego przez Jerzego Podsędowskiego w Wielkiej Brytanii. Pistolet maszynowy wz. 63 podobnie jak Bechowiec-1 charakteryzuje się zamkiem zewnętrznym, natomiast magazynek umieszczony w chwycie pistoletowym najprawdopodobniej wzorowany był na rozwiązaniu z MCEM-2. Prototypy PM-63 w odróżnieniu od pistoletów maszynowych produkowanych seryjnie wyposażone były w drewniane łoże oraz metalową kolbę składaną pod broń. Przy złożonej kolbie stopka kolby mogła pełnić rolę przedniego chwytu pistoletowego. PM-63 został wprowadzony do uzbrojenia Wojska Polskiego w 1965r, po śmierci Piotra Wilniewczyca która nastąpiła w 1960r.


Konstrukcja PM-63

Rozłożony częściowo PM-63. Rysunek pochodzi z napisanej przez Stanisława Toreckiego książki "Broń i Amunicja Strzelecka LWP"

PM-63 działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego oraz strzela z zamka otwartego. Jest to jeden z nielicznych pistoletów maszynowych wyposażonych w zamek zewnętrzny (zamek porusza się na stalowym szkielecie, nie zastosowano komory zamkowej). Jest to również jedna z nielicznych konstrukcji z zamkiem zewnętrznym która strzela z zamka otwartego. Po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu na zatrzasku zamka, włożenie do gniazda załadowanego magazynka umożliwia prowadzenie ognia bez konieczności ręcznego zwalniania zamka z zatrzasku. Przy zamku w przednim położeniu nad wylotem lufy znajduje się odchodzący od zamka osłabiacz podrzutu. Osłabiacz podrzutu wystaje poza obrys szkieletu, tak więc przyłożenie broni do jakiegoś elementu (przykładowo ściany), a następnie dopchnięcie szkieletu w przednie położenie, powoduje cofnięcie się zamka i tym samym przeładowanie broni. Po lewej oraz prawej stronie tylnej części zamka znajdują się nacięcia ułatwiające przeładowanie broni. Wewnątrz tylnej części zamka znajduje się bezwładnościowy opóźniacz który powoduje po strzale podczas strzelania seriami dłuższe pozostawanie zamka w tylnym położeniu i tym samym zmniejszenie szybkostrzelności teoretycznej. Pistolety pierwszych serii produkcyjnych wyposażone były w jednoczęściowy opóźniacz wykonany z wolframu, jednak wysoka cena tego metalu spowodowała że ostatecznie zastosowano opóźniacz wykonany ze stali. Pierwsze stalowe opóźniacze były jednoczęściowe, jednak pistolety późnych serii produkcyjnych wyposażone były w dwuczęściowy opóźniacz wykonany ze stali. Po prawej stronie zamka umieszczono wyciąg, natomiast wyrzutnik znajduje się na magazynku (bardzo nietypowe rozwiązanie). Odłączana podczas rozkładania częściowego lufa z prawoskrętnym gwintem i czterema bruzdami mocowana jest do szkieletu przy pomocy pięciu występów umieszczonych na dolnej powierzchni lufy w jej tylnej części. Sprężyna powrotna oraz jej żerdź znajduje się pod przednią częścią lufy. Po lewej stronie szkieletu za chwytem pistoletowym umieszczono skrzydełko bezpiecznika które w położeniu przednim odbezpiecza broń, natomiast w tylnym zabezpiecza pistolet blokując zamek. Broń można zabezpieczyć z zamkiem w przednim i tylnym położeniu. Pistolet posiada dwuchodowy mechanizm spustowy umożliwiający strzelanie ogniem pojedynczym i ciągłym (nieznaczne ściągnięcie spustu powoduje ogień pojedynczy, natomiast ściągnięcie spustu do oporu powoduje ogień ciągły). Zastosowano mechanizm uderzeniowy z iglicą stałą osadzoną na zamku. PM-63 zasilany jest radzieckim nabojem pistoletowym 9x18mm 57-N-181S. Zasilanie odbywa się z dwurzędowych magazynków pudełkowych z jednopozycyjnym wyprowadzeniem o pojemności 25 oraz 15 naboi. Gniazdo magazynka znajduje się w chwycie pistoletowym, magazynek na 15 naboi nie wystaje poza obrys broni. Zatrzask magazynka umieszczono na dole chwytu pistoletowego za gniazdem magazynka. Początkowo zatrzask wystawał poza obrys chwytu, co powodowało przypadkowe zwalnianie magazynka. Aby temu zapobiec broń późnych serii produkcyjnych wyposażono w zatrzask nie wystający poza obrys chwytu. Ogólnie zatrzask magazynka umieszczony w dolnej części chwytu nie wydaje się szczególnie dobrym rozwiązaniem. Po lewej i prawej stronie chwytu pistoletowego znajdują się okładki wykonane z tworzywa sztucznego. PM-63 posiada składany przedni chwyt pistoletowy wykonany z tworzywa sztucznego oraz wysuwaną metalową kolbę. Niewielka stalowa stopka może obracać się względem kolby, co umożliwia umieszczenie stopki za tylną częścią zamka po złożeniu kolby. Na dolnej powierzchni szkieletu za chwytem pistoletowym znajduje się zaczep do mocowania pasa nośnego. Umieszczone na zamku mechaniczne przyrządy celownicze składają się z pozbawionej osłony muszki oraz celownika przerzutowego ze szczerbinką. Celownik posiada nastawy na 75m oraz 150m.



Rozkładanie częściowe PM-63
Przed rozłożeniem częściowym PM-63 należy wyjąć z gniazda magazynek, odciągnąć zamek w tylne położenie, zabezpieczyć broń oraz sprawdzić komorę nabojową. Następnie strzelec powinien obrócić lufę aby występy umieszczone na dolnej powierzchni lufy wyszły z opór w szkielecie, po czym odbezpieczyć pistolet, przesunąć zamek i lufę w przednie położenie oraz odłączyć od szkieletu zamek z lufą, sprężyną powrotną i jej żerdzią. Następnie można od zamka odłączyć lufę, opóźniacz i sprężynę opóźniacza. Składanie następuje w odwrotnej kolejności.


Wyposażenie broni

Kabura do pistoletu maszynowego PM-63

Standardowo pistolet maszynowy PM-63 wyposażony jest w 3 magazynki o pojemności 25 naboi, 1 magazynek o pojemności 15 naboi oraz kaburę. Kaburę należy przymocować do pasa, podczas noszenia broni w kaburze pas nośny pistoletu powinien znajdować się na ramieniu. Dodatkowo PM-63 może być wyposażony w lufę zapewniającą poprawne funkcjonowanie broni podczas strzelania nabojami ćwiczebnymi (ślepymi). Lufa do strzelania nabojami ćwiczebnymi nie może być wykorzystana do strzelania z wykorzystaniem amunicji "bojowej". Do pistoletu maszynowego PM-63 skonstruowano również urządzenie ułatwiające ładowanie magazynków (ładowanie magazynków dwurzędowych z jednopozycyjnym wyprowadzeniem wymaga użycia dużej siły), jednak urządzenie nie zostało wprowadzone do wyposażenia i nie było produkowane seryjnie.


Inne wersje PM-63

Pistolet maszynowy Typ 82

PM-63 występował w wersji zasilanej nabojem 9x19mm Parabellum. Ze względu na zasilanie "silniejszym" nabojem od 9x18mm 57-N-181S broń charakteryzowała się wzmocnionym oraz bardziej masywnym zamkiem. Wersja na nabój 9x19mm nie była produkowana seryjnie


PM-63 występował w odmianie wytłumionej. Broń wyposażona była w jednostopniowy wielokomorowy tłumik dźwięku. Pocisk wystrzelony z broni zasilanej nabojem 9x18mm 57-N-181S nie osiąga prędkości dźwięku, tak więc pistolet nie musiał być zasilany specjalną odmianą naboju z pociskiem poddźwiękowym. Wytłumiona odmiana PM-63 nie była produkowana seryjnie


Typ 82 to chińska kopia PM-63 produkowana przez NORINCO. Polska konstrukcja najprawdopodobniej zainteresowała Chińczyków po wojnie Chin z Wietnamem, podczas której wietnamscy czołgiści uzbrojeni byli w PM-63. Pistolet maszynowy Typ 82 występuje w odmianie z celownikiem umieszczonym tak jak w PM-63 oraz w odmianie z celownikiem przesuniętym do tyłu aby wydłużyć linię celowania. Typ 82 w odróżnieniu od PM-63 posiada nie osłoniętą oś obrotu przedniego chwytu pistoletowego. Pistolet maszynowy Typ 82 nie został wprowadzony do uzbrojenia armii chińskiej, dlatego też nie był produkowany w dużych ilościach. Do uzbrojenia wprowadzono natomiast pistolet maszynowy Typ 79. Należy zaznaczyć że PM-63 to chyba jedyna polska broń która została skopiowana



PM-63 ogółem
PM-63 to pierwszy polski pistolet maszynowy produkowany seryjnie (choć za taką broń niektórzy uznają Błyskawicę) oraz dość nowatorska konstrukcja. Był to jeden z pierwszych niewielkich pistoletów maszynowych oraz jeden z pierwszych pistoletów maszynowych przeznaczonych przede wszystkim dla załóg wozów bojowych. RAK strzela niezbyt silnym nabojem, jednak dzięki temu charakteryzuje się małym odrzutem mimo niewielkiej masy. Pistolet maszynowy PM-63 wyposażony jest w zamek zewnętrzny poruszający się podczas prowadzenia ognia przed oczami strzelającego, co według niektórych opinii utrudnia celne strzelanie seriami, jednak należy zaznaczyć że pistolet maszynowy nie służy do strzelania długimi seriami. Można również spotkać się z opiniami według których zamek PM-63 może uderzyć strzelającego w oko podczas ruchu w tylne położenie, jednak najprawdopodobniej takie zdarzenie nie miało miejsca ze względu na krótką drogę zamka (choć z innej strony zdarzało się że zamek uszkodził szkła maski przeciwgazowej). Według innych opinii krótki przedni chwyt pistoletowy powodował ryzyko utraty palca podczas strzelania, jednak również takie zdarzenie najprawdopodobniej nie miało miejsca. Sprzeczne opinie dotyczą spustu dwuchodowego. Z jednej strony spust dwuchodowy umożliwia szybki wybór trybu ognia (nie trzeba operować przełącznikiem), jednak według niektórych opinii zmęczony i poddany wpływowi stresu żołnierz może mieć problem z prowadzeniem ognia pojedynczego. Należy również zaznaczyć że spust dwuchodowy nie zyskał szczególnie dużej popularności w porównaniu do "tradycyjnego" przełącznika rodzaju ognia. Współczesne odpowiedniki PM-63 to między innymi takie konstrukcje jak FN P90 i MP7, przy czym układ konstrukcyjny MP7 przypomina układ polskiej konstrukcji. Następca PM-63 to pistolet maszynowy PM-84.




PM-63 z magazynkiem na 25 naboi



PM-63 z magazynkiem na 15 naboi, wysuniętą kolbą i rozłożonym przednim chwytem pistoletowym



PM-63 oraz PM-98.



Przeznaczone do PM-63 magazynki o pojemności 25 oraz 15 naboi





Pistolet maszynowy PM-63 występuje w grze Call of Duty: Black Ops. W odróżnieniu od "prawdziwej" broni, pistolet znajdujący się w grze zasilany jest z magazynka na 20, 25 lub 30 naboi. Co ciekawe występująca w grze animacja przeładowania sugeruje że zatrzask magazynka umieszczono po lewej stronie szkieletu, podczas gdy w rzeczywistości zatrzask magazynka znajduje się na dole chwytu pistoletowego. Postać kontrolowana przez gracza może używać zarówno jednego PM-63, jak i dwóch pistoletów maszynowych jednocześnie (jeden w lewej ręce, drugi w prawej). PM-63 to chyba pierwsza polska broń strzelecka umieszczona w "strzelance" First Person.